Δεν υπάρχει ίσως μεγαλύτερη χαρά για τους γονείς των μικρών παιδιών από το να τα βλέπουν να μεγαλώνουν, να μαθαίνουν να επικοινωνούν και να μιλούν με όλο και πιο πολύπλοκους τρόπους, εφόσον ειδικά αυτή η πτυχή της ανάπτυξης επιτρέπει μια ολοένα και πιο ουσιαστική αλληλεπίδραση και σχέση μαζί τους. Αντιθέτως, όμως, η καθυστέρηση που μπορεί να παρουσιάζουν κάποια παιδιά στη γλωσσική τους ανάπτυξη αποτελεί συχνά πηγή ανησυχίας για τους γονείς. Και όχι άδικα, εφόσον η γλώσσα έχει φανεί ότι σχετίζεται άμεσα με πολλές -αν όχι όλες- τις διαστάσεις της ανάπτυξης ενός παιδιού (κοινωνική, γνωστική, συναισθηματική), ενώ μια κλινικά σημαντική καθυστέρηση στη γλώσσα μπορεί να συνυπάρχει με ή και να προκαλέσει άλλα πιο γενικευμένα αναπτυξιακά προβλήματα.

Το αισιόδοξο μήνυμα: πλήθος σύγχρονων ερευνών δείχουν ότι όταν μια σημαντική καθυστέρηση ή/και διαταραχή στη γλώσσα ή στην επικοινωνία εντοπιστεί πριν τα 3 έτη και το παιδί ενταχθεί από νωρίς σε κάποιο πρόγραμμα πρώιμης συστηματικής παρέμβασης, οι πιθανότητες εξάλειψης ή πολύ σημαντικής μείωσης των γλωσσικών προβλημάτων και των επιπτώσεών τους στη γενικότερη ανάπτυξη πολλαπλασιάζονται εκθετικά. Συνεπώς, ο όσο το δυνατόν πιο πρώιμος έλεγχος και η τακτική παρακολούθηση της αναπτυξιακής πορείας της επικοινωνίας και της γλώσσας ενός μικρού παιδιού είναι κρίσιμης σημασίας για την πρόληψη μελλοντικών δυσκολιών. Με βάση τα νέα αυτά δεδομένα, η συμβουλή που δινόταν παλαιότερα στους ανήσυχους γονείς “ας περιμένουμε μέχρι το παιδί να γίνει 3 ετών” ακούγεται πλέον άτοπη.

Η επικοινωνιακή και γλωσσική αξιολόγηση σε πολύ μικρές ηλικίες, ωστόσο, παρουσιάζει δυσκολίες και η διαδικασία είναι αρκετά χρονοβόρα. Έτσι, πολλοί γονείς φαίνεται να διστάζουν να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό. Αναβάλλουν την επίσκεψη σε κάποιον λογοπαθολόγο, μέχρι το πρόβλημα να είναι πλέον πολύ εμφανές και σχεδόν βέβαιη η ανάγκη παρέμβασής του. Όπως, προαναφέρθηκε, όμως, η στάση αυτή σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αποβεί επιζήμια.

Τα σταθμισμένα ερωτηματολόγια που συμπληρώνονται σύντομα και εύκολα από τους ανθρώπους που περνούν πολλές ώρες καθημερινά με τα μικρά παιδιά, παρακάμπτουν πολλές από τις παραπάνω δυσκολίες, αξιοποιώντας την εκτενή και αντιπροσωπευτική γνώση που έχουν οι γονείς σχετικά με τους τρόπους επικοινωνίας των παιδιών τους σε πολλά καθημερινά επικοινωνιακά πλαίσια. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν αναδειχθεί διεθνώς ως μία εύκολη, οικονομική αλλά ταυτόχρονα έγκυρη μέθοδος παρακολούθησης της επικοινωνιακής και γλωσσικής ανάπτυξης των παιδιών βρεφικής και νηπιακής ηλικίας. Ξέρουμε πλέον, ότι αν οι γονείς ερωτηθούν με κατάλληλους τρόπους για τις κατάλληλες επικοινωνιακές συμπεριφορές, μπορούν να δώσουν πολύ αξιόπιστα στοιχεία, με βάση τα οποία θα πραγματοποιηθεί μία έγκυρη πρώτη ανίχνευση τυχόν αναπτυξιακών δυσκολιών που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.

Το “Τεστ Επικοινωνιακής Ανάπτυξης” (ΤΕΑ) είναι ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο σταθμισμένο ερωτηματολόγιο γονέων το οποίο αναπτύχθηκε για την πρώιμη αξιολόγηση της επικοινωνιακής και γλωσσικής ανάπτυξης παιδιών ηλικίας 6 έως 36 μηνών που μεγαλώνουν σε ελληνόφωνο οικογενειακό περιβάλλον. Περιέχει ειδικά διατυπωμένες ερωτήσεις κλειστού τύπου σχετικά με πληθώρα επικοινωνιακών και γλωσσικών συμπεριφορών, από τις οποίες καλούνται οι γονείς να αναγνωρίσουν και να σημειώσουν αυτές που το παιδί τους χρησιμοποιεί (περισσότερο ή λιγότερο συχνά) στην καθημερινή του επικοινωνία. Περιλαμβάνει πέντε (5) υποκλίμακες που αξιολογούν τη μη λεκτική επικοινωνία, την κατανόηση της γλώσσας, το λεξιλόγιο και τη γραμματική (μορφολογία και σύνταξη). Έχει σταθμιστεί σε ένα εξαιρετικά ευρύ και αντιπροσωπευτικό δείγμα 2102 παιδιών από όλη την Ελλάδα, και έχει υποβληθεί σε αυστηρούς ελέγχους, οι οποίοι έχουν αναδείξει την εγκυρότητα και την αξιοπιστία του.

Στο Τεχνικό Εγχειρίδιο του ΤΕΑ παρουσιάζονται λεπτομερώς πληροφορίες σχετικά με τις πολλαπλές μελέτες στις οποίες βασίστηκε η ανάπτυξή του, καθώς και σχετικά με τους εξαιρετικούς ψυχομετρικούς του δείκτες (παραγοντική δομή, συγχρονική εγκυρότητα, προβλεπτική εγκυρότητα, αξιοπιστία, απουσία επίδρασης του μορφωτικού επιπέδου των γονέων, κ.ά.). Παρουσιάζονται, επίσης, λεπτομερειακές πληροφορίες σχετικά με την επικοινωνιακή και γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς και σχετικά με τη σημασία του έγκαιρου εντοπισμού τυχόν σημαντικής καθυστέρησης ή διαταραχής.